Macht of de maakbaarheid van metropolen

3 februari 2014 door Jos van Hezewijk 1 reactie

Nu wordt wel mijn lijn verstoord, maar let it be. Bovendien frot ik die er wel weer in.

Het eerste punt dat Rudy stelde: steden ontstaan op gunstige locaties. De meeste geografen geloven daar niet in. Ten eerste omdat er vele steden zijn die helemaal niet zo gunstig liggen (Japan, Moskou, Cairo, enz.) of het zou moeten zijn dat na stichting door een of andere bobo het aantal bewoners inmiddels zo groot is dat het zelfstandige groei ontstaat. Daarmee zou bevolkingsdichtheid een belangrijke factor worden. Zeker na 1950, als goedkoop vele mensen (vooral kinderen) in leven gehouden kunnen worden ook in 3e wereld metropolen. Na 1950 komen Calcutta, Shanghai, Mumbai, Seoul, Mexico, Cairo en Manilla bij de grootste steden. Na 1950 zegt de grootte van de stad niet zo veel meer over de welvaart van een stad. Ten tweede is er twijfel over gunstige locaties, omdat er vele gunstige locaties zijn aan te wijzen, die het niet zijn geworden. Macht (en geld) lijkt daarbij een grote verstorende rol te spelen. En zo komen de handelslijnen weer in beeld. Brugge was een soort New York (Nieuw Amsterdam), handelspost voor de Italianen voor hun handel met West- en Noord-Europa. Bovendien profiteerde Brugge van de opkomst van Frankrijk (Bourgondië). Het werd zelfs de hoofdstad. Toen de handelslijnen door de sterke opkomst van de islamieten vertroebeld werden, kwam het net als New York later op eigen benen te staan. Maar de opkomst van Frankrijk zorgde er ook weer voor dat Brugge te gronde ging. Daarbij speelde dat een vloed Brugge slechter bereikbaar maakte en Antwerpen beter. En  Antwerpen zou de grote metropool geworden zijn, als de Spanjaarden er geen stokje voor hadden gestoken. Opmerkelijk is ook dat vorsten juist een voorkeur hadden voor slechter liggende steden, zoals Brussel en Den Haag, maar ook Berlijn, Londen en Parijs. Het waren niet de steden van de grote transportlijnen en natuurlijke hulpbronnen, maar wel van de elite, macht en geld. Maakbaarheid of geopolitiek speelt dus toch wel een grote rol. Ook in het heden (denk maar weer aan Brussel en Washington). Dat is dus een van de kernpunten bij metropolenbeleid.

Nog even het uitstapje naar China. Het was vooral  The eastern origins of western civilisation van John M. Hobson, waar Morris zich feitelijk op baseert. Hobson gaat overigens nog veel verder en beweert dat de hele verlichting uit China kwam. En was een van de eerste die wees op de belangrijke oost/west verbindingen door alle eeuwen. Deze zijn na 1850 uit ons geheugen weggevaagd door onze winstgevende Noord/Zuid verbindingen. Overigens dacht China dat ze aan hun eigen werelddeel genoeg hadden en hadden niet gerekend op een klein landje uit NW Europa, Engeland, dat om te groeien allerlei grote mogendheden (Frankrijk, Midden-Oosten) moest en kon voorbij varen. En zeker hadden ze niet gedacht dat Engeland in staat zou zijn om een superieure (ijzeren) vloot te kunnen bouwen. Macht is uiteindelijk uiteraard gebaseerd op geweld (Hutchinson) en niet op superieure cultuur.

Dan het derde punt uit Rudy’s betoog: Nederland is geen grote metropool. Amsterdam niet, maar Nederland om de drommel wel, als je het tenminste als 1 metropool wil zien. Nederland als metropool kan zich met alle wereldsteden meten (met uitzondering van Tokyo-Yokohama (33 miljoen inwoners). En om dan weer stiekem terug te keren naar de 17e eeuw. Destijds was dat ook al. Holland (ik bedoel de Randstad met destijds 700.000 inwoners) kon zich meten met Beijing (ook al zo’n metropool, die niet gunstig ligt, maar uitverkoren door de vorst), Istanbul, Parijs, en Londen. Historicus Blockmans suggereert dat ook in zijn boek “Metropolen aan de Noordzee”, maar werkt dat niet uit. Ik wil dat in het vervolg wel verder gaan uitwerken met vooral oog op het heden.

De conclusie is dus dat Uden wel degelijk een welvarende buitenwijk van de Randstad kan zijn, waar de winners wonen.