T 3.7.14
China werkt aan stad met 130 mln. inwoners
Hoofdstad Peking (momenteel 22 miljoen inwoners), havenstad Tianjin (13 miljoen inwoners) en de aangrenzende provincie Hebei samengevoegd. Grootste stad , ter wereld.
Tokio (33 miljoen inwoners) en het eveneens Chinese Chongqing (31 miljoen), in het westen van het land grootste metropolen op aarde.
Derde variant van de Yangtzerivierdelta en de Parelrivierdelta.
Beste Rudy,
Hartelijk dank voor de nieuwe input, hoewel ik graag meer kritische noten zou willen hebben. Het patroon wordt me weer helderder. Anders dan je stelt zijn we altijd wel een grote metropool of liever stedelijke agglomeratie geweest. 2 miljoen in de Gouden Eeuw was groot en 17 miljoen is ook tegenwoordig groot. Maar we missen achterland. Onze internationale handelaren wilden ook juist geen groot centrale natie, maar een belastingparadijsje, waarvan ze de autoriteiten konden beheersen, maar groot genoeg om voldoende bescherming te krijgen en om aangesloten te zijn op het wereldnetwerk. We waren een rafelrand van de Europese megapolis (blauwe banaan) en het verhaal hoeft niet zo droevig te zijn als we die positie maar weer kunnen bereiken, zoals we in de Gouden Eeuw deden: faciliteren van activiteiten, die grote mogendheden moeten laten liggen, omdat het bedreigend is voor de machtselites. Misschien zijn we daar inmiddels te klein voor zijn en wordt die positie door Londen/Engeland ingenomen (anti-EU, veilige financiële haven voor (Russische, Chinese, Indiase en Amerikaanse) rijkaards, die niet opgeslokt willen worden door vorsten. Zwitserland is ook al voor de bijl gegaan. We hadden ons ook niet het wereldwatertransport uit handen moeten laten nemen door Singapore en Denemarken. Misschien kunnen we dat nog terugdraaien. Een grote haven heb je niet zoveel aan, want die is ondergeschikt aan de grote reders. We hadden misschien een wereld luchtvaartmaatschappij kunnen faciliteren, maar daar heeft het Midden-Oosten zich op gestort en daar kunnen we financieel niet tegenop. Energieknooppunt is ook niet zo’n gek idee. Dat zijn we ook een tijd geweest (hout, kolen, olie) En we hebben ook kansen als digitaal knooppunt, want dat gunnen de grote mogendheden elkaar ook niet. En het is duidelijk dat de Googles , Apples, microsofts en Facebooks zich enigszins ongemakkelijk voelen met de grote invloed van de Amerikaanse overheid. Maar daar zullen we niet tegenop kunnen. Overigens is de overwegende dominantie van de VS een groot verschil met de Gouden Eeuw. Frankrijk was weliswaar de grootste mogendheid, maar werd in de tang gehouden door de Spanjaarden, Duitsers en Engelsen. Daarvan konden wij goed profiteren. Die konden we tegen elkaar uitspelen, zoals Rusland dat momenteel doet met VS, EU en China. Dat gaat niet meer lukken, want daar zijn we veel te klein voor.
Van Duitsland moeten we het ook niet hebben. Met uitzondering van de Gouden Eeuw zijn we altijd een bijwagen van Duitsland geweest (we hadden geluk dat Engeland ons land niet aan de Duitsers gunden na Napoleon en Koning Willem I zo’n goede onderhandelaar was, anders waren we een Duitse deelstaat geweest.). Uit onderzoek blijkt dat we weliswaar wel de meeste handel met Duitsland hebben, maar de toegevoegde waarde is gering. Loopjongens van Duitsland. De handel op Engeland, België en de BRIC is veel waardevoller. (Duitse dozen: Export naar UK, Bric en USA levert meer op dan naar Duitsland. 20.05.14 in FD door BuZa) We kunnen ons misschien beter meer aan de kant van de Engelsen scharen en/of een handelspost van de Amerikanen –wat we eigenlijk veelal al met succes doen. Je ziet ook dat we met succes aansluiting hebben met de Russen (energie). Ik vrees, Rudy dat het toch een beetje een droevig verhaal is, we blijven kruimeldieven. Hoewel het eigenlijk veel droever is, als je denkt dat je bij de grote jongens hoort en iedereen je stiekem uitlacht.
Dit brengt me wel op het idee dat we wel meer geld kunnen verdienen door een minder grote broek aan te trekken. We kunnen heel veel onrendabel geld besparen door niet meer een land uit te hangen. Hong Kong (rafelrand China) of de Verenigde Arabische Emiraten (rafelrand Islamitische wereld) (VS kan eigenlijk ook nog wel een rafelrand gebruiken in de Caraïben; Antillen ?) zijn aardige voorbeelden. Niet proberen op ieder vlak met de wereldtop proberen mee te draaien. Niches zoeken.
En als deze beeldvorming een beetje ingang vindt, dan worden vanzelf veel van die lokale en regionale oliebollenkraampjes gesloten. Niks gemeentes samenvoegen, gewoon gemeentes laten degraderen tot wijken, niks provincies fuseren, gewoon laten afglijden tot niks door natuurlijk verloop. En de centrale overheid wordt dan het stadsbestuur.
De infrastructuur metropoliseren zou volgens mij ook veel geld kunnen besparen. Omdat we ons vergelijken met (grote) landen moeten we heel veel voorzieningen treffen om aan bijvoorbeeld milieunormen te voldoen. Maar op metropool/stedelijke agglomeratieniveau zijn we waarschijnlijk zeer vooruitstrevend (steden zijn altijd viezer).
En vooral aansluiten op het wereldnetwerk. (Wat dat betreft zouden we goed kunnen fuseren met België, dat met Brussel een uitstekende (en eeuwenoude) perfecte uitgangspositie heeft. Brussel zal overigens wel problemen geven.). Stimuleren dat mensen studeren elders op de wereld (hoeven we zelf die infra niet te onderhouden), meer coffeeshops, de wereldomroep reanimeren (en publieke omroepen sluiten), enz. enz. enz. Metropool Benelux als lucratieve rafelrand van Europa. (Uden in het centrum) Toch niet zo’n droevig verhaal.
We zijn deze reeks blogs over ‘Nederland als metropool’ gestart vanuit de idee dat als je maar begint met schrijven er dan vanzelf wel een patroon ontstaat. Na zo’n 10 blogs begint het proces van schrijven wat te stokken en is het dus een goed moment eens te kijken waar we staan. Is er sprake van een patroon? Wat beweren we eigenlijk?
Patroon
En inderdaad: als ik zo alle blogs achter elkaar lees dan ontstaat er bij mij een patroon. Als ik het in 1 zin of stelling zou moeten samenvatten dan is dat:
‘Nederland moet zijn plek weten en ophouden met die grote mond, internationaal stellen we minder voor dan we zelf denken’
Deze stelling kan ik op een aantal manieren onderbouwen. Nou ja, onderbouwen is een groot woord, maar het zijn een aantal substellingen die ik in het patroon ontwaar.
Substelling 1
Nederland moet zijn plek kennen, want historisch is het bijna vanzelf ontstaan (in the slipstream) vanuit de blauwe banaan gedachte. Het Romeinse Rijk is eigenlijk gewoon doorgegaan met expansie door naar het Noorden toe uit te breiden en van generatie op generatie voort te bouwen. Het gebied is uitgebreid tot aan delen van Groot Brittannië. Nederland is daar als het ware automatisch is meegegroeid. ‘Ze kwamen langs’ zeg maar.
Dit is de historische component van ‘Nederland moet zijn plek kennen’.
Substelling 2
Nederland moet zijn plek kennen, want in het samenspel van krachten is Nederland niet zozeer een eigen speler als wel een meesnoeper. Jos spreekt van rafelranden van het tafelkleed. Ik krijg daarmee associaties van kruimels die van het kleed vallen en door Nederland worden opgesnoept. Wij eten de restjes die overblijven van de grote strijd van de roofdieren. Wij zijn een soort aasgier die afwacht en/of profiteert van wat elders rondom ons gebeurt. Zo heeft Nederland een financieel hart gekregen door onze historische positie als toevluchtsoord voor de financiële elite (die dus elders zat van oorsprong, daar blijkbaar is verdreven, en zo in Nederland terecht is gekomen, daar blijven hangen etc).
Substelling 3
Nederland moet zijn plek kennen, want is internationaal gezien vanuit een metropolen-bril niet meer dan een middenmotor. Wij staan niet ergens in de top 10 van welvarende staten (wat we zo graag denken van onszelf) maar als je goed kijkt bungelen we ergens in de staart van de top 100. Je zou ook kunnen zeggen: niet slecht voor een land dat een graantje mee probeert te pikken. Beter een goede aasgier dan een matig roofdier?
Substelling 4
Nederland moet zijn plek kennen, want wij zijn geen echte innovator maar een handelsnatie. Wij zetten als het ware een kraampje op bij een oorlog die uitbreekt. Wij hebben niet zoveel met die oorlog te maken, die wordt uitgevochten tussen de grote jongens. Maar wij zijn wel zo slim om aan de kant te gaan zitten kijken en onze diensten op neutrale wijze aan te bieden. Oliebollen te koop! Als er een hoop peper en goud moet worden vervoerd dan zetten wij vanuit onze haventjes wel wat lijntjes op om de boel aan te voeren en weg te slepen.
Dus zoals gezegd is daarmee de hoofdstelling die Jos in zijn hoofd had tijdens ons bewuste gesprek dat Nederland zijn grote bek moet houden.
De andere hoofdstelling?
Maar voor mezelf heb ik nog een les getrokken. Als econoom dacht ik (rather naïve) dat landen, metropolen, dichtheden ontstaan rondom ‘waar de kansen van nature liggen’. Dus zeg maar: waar water en brood is, tja, daar ontstaan steden, daar ontstaat handel en daar wordt men rijk en innovatief en zweept men elkaar op tot grote hoogtes. Nederland moet dan misschien wel zijn plek kennen, maar spreekt toch een aardig woordje mee als het om water en brood gaat.
Maar ook hier heeft Jos mij aan het denken gezet. Mijn visie is een halfbakken economische marktwerkings fictie, er klinkt iets in van rechtvaardigheid en ‘de geschiedenis zal zijn loop hebben’. Jos is zoals gezegd een machtsdenker en laat (in mijn ogen) vrij overtuigend zien dat dit op zijn hoogst een halve waarheid is. Een land ontstaat daar waar de macht en de elite zit. Misschien vanuit een mooi uitzicht, of vanuit een toeval van factoren? Maar hoe dan ook, als ergens een kamp wordt opgezet van waaruit de instructies worden gegeven dan is het daar te doen. Daar ontstaan de regels, de baantjes en zo verder. Waar dat voedsel dan wordt geproduceerd is blijkbaar van minder groot belang. De elite van de macht zorgt er wel voor dat dat voedsel op de goede plek komt (in hun monden, wel te verstaan).
En dat betekent een andere les voor Nederland. Nederland heeft daar misschien ook kansen gemist in de geschiedenis. Want, zoals gezegd, Nederland is een middenmotor. Terwijl Nederland wel degelijk een metropool had kunnen zijn of worden (is dat zo Jos?) als het daar op had gestuurd. Want ons gebied is geschikt voor een echte metropool met een mooi groot economisch achterland. Maar dan hadden we wel de stadstaatjes los moeten laten en Uden een buitenwijk moeten maken van de grote stad Nederland. Maar dat hebben we niet gedaan omdat we zo verzot waren op onze baantjes in de deelstadjes. Dus niet alleen zaten we met een oliebollen-kraam diensten te verlenen aan de oorlog van anderen, het waren ook nog eens allemaal kleine miezerige oliebollenkraampjes die elkaar een beetje halfzacht zaten te beconcurreren. We hebben verzuimd met één groot oliebollenoffensief te komen. We konden, zoals dat een tijdje geleden heette, niet over onze eigen schaduw heen springen.
Droevig?
Is dat niet om droevig van te worden?
– We zijn een middenmotor.
– We profiteren een beetje halfzacht van dingen die om ons heen gebeuren.
– En doen dat niet eens goed, we gaan daar ook nog eens ruzie onderling over maken, alleen voor onze eigen miezerige baantjes.
Dus Jos: klopt dit beeld? En wat is de les eigenlijk? Misschien is het ons noodlot? Hopen op de volgende oorlog en maar weer kruimels vegen? En dan misschien iets beter samenwerken om een vuist te kunnen maken? Of gewoon accepteren dat dat ons lot is? We hebben het toch niet slecht? Want als er geen richtlijn voor de toekomst uit komt: dan ontneem je ons alleen een illusie …
Zo Jos, je kunt weer zeker 3 of 4 blogs vooruit!
Rudy van Stratum
Nederland
– NL is feitelijk vanaf 1500 een stedelijke agglomeratie/metropool en onderdeel van een megalopolis.
– Nederland, maar ook in België, Duitsland en Italië is meer sprake van stedelijke agglomeraties dan van metropolen, omdat het een verzameling is van kleinere steden zonder 1 grote metropool. Deze hebben ook een historie van stadstaten.
– Nederland heeft wat betreft macht/rijkdom altijd op het tweede niveau in de middenmoot gestaan. In de Gouden Eeuw moesten we vooral Parijs, maar ook Londen (en Madrid, Istanboel Tokyo en Peking) en enkele grote Duitse steden voor laten gaan. Dit is nog steeds zo. Maar tegenwoordig zijn ook zowel de VS als geheel, maar ook 35 Amerikaanse staten rijker/machtiger.
– Nederland en België zijn altijd tussenliggende stedelijke agglomeraties geweest zonder een totaal economisch pakket. Nederland: historie van energie, agrarisch en transport. In de Gouden Eeuw waren we een financieel toevluchtsoord aan de rand van het Roomse rijk. Dat zijn we in mindere mate nog steeds en daar heeft altijd alleen een financiële elite aan verdiend. Belangrijk voor Nederland is steeds om een grote stedelijke agglomeratie te blijven met aansluiting op het mondiale netwerk, omdat we een eigen achterland missen.
– Conclusies voor NL
??????????????
Hoofdlijnen
– NL is feitelijk vanaf 1500 een stedelijke agglomeratie/metropool en onderdeel van een megalopolis.
Achterland
– Het draait weliswaar om metropolen, maar een metropool moet achterland hebben, als arbeids- en afzetmarkt. Stedelijke agglomeraties/metropolen zonder eigen achterland zoals Holland en Vlaanderen komen nooit ver. (Holland was niet bijzonder rijk/machtig in de Gouden Eeuw, hoewel N. Duitsland toen tijdelijk als achterland beschouwd kan worden, hoewel we met Oranje-Nassau al marionetten waren van Duitsland en Frankrijk). (N. Italië heeft wel altijd achterland gehad. Brugge in eerste instantie ook, namelijk Bourgondische rijk. Antwerpen had Holland en Duitsland als achterland, hoewel toen al de vraag is geweest of Antwerpen al niet de (taks)haven van Duitsland was. Augsburg en Neurenberg waren al een belangrijke metropool met uiteraard Zuid-Duitsland als achterland.)
Historie mondiaal
Tot 1500 heb je stedelijke agglomeraties/metropolen met inwonertallen tot 500.000 (Holland 250.000); daarboven ontstonden te veel dodelijke ziektes.
Blockmans: p22. Interessant kaartje met de opeenvolgende kerngebieden in de Nederlanden:
-1. 8e-10e eeuw rond Luik
-2. 11e-13e eeuw Atrecht-Brugge
-3. 14e-15e eeuw komt daar Luik t/m Leiden en Kampen bij.
-4. 16e eeuw Oostelijke deel valt weg.
Na 1500 ontstaan stedelijke agglomeraties/metropolen tot 2 miljoen (Holland 2 miljoen).
Na 1850 ontstaan stedelijke agglomeraties/metropolen van zo’n 10 miljoen (NL slechts 5 miljoen en Belgie 7 miljoen).
Sterfte in steden groter dan op platteland tot 1800; peil en groei alleen door immigratie.
Vanaf 1950 spelen ziektes nergens meer een grote rol in stedelijke gebieden, waardoor ook in arme regio’s zich grote metropolen kunnen ontwikkelen. De grootte van een stad/metropool zegt weinig meer over de welvaart.
Tegenwoordig tel je pas mee met meer dan 50 miljoen inwoners (Steden nu zo’n 20 miljoen; NL 17 miljoen en Belgie 10 miljoen), megalopolis. Tegelijkertijd is een land niet meer genoeg als achterland, maar werelddeel nodig, hoewel dat voorheen ook wel was (Romeinse rijk, MO, China, India, Roomse rijk, Napoleon, UK, USA, Brazilie).
Megalopolissen: Amerikaanse Oostkust; Amerikaanse Westkust; Chicago-Ottowa; Tokyo-Japan-Osaka (80 miljoen)( Taiheiyo Belt); Blauwe Banaan (90 miljoen), kern gebied EU, waar NL deel van uitmaakt; Rio- Braziliaanse Oostkust-Sao (zelf verzonnen); Cairo-MO-Teheran (zelf verzonnen); Parelrivierdelta (Honkong 50 miljoen); Chang Jiang Delta (Shanghay 100 miljoen); Peking (50 miljoen) (zelf verzonnen).;Nigeria (177 miljoen) (zelf verzonnen).
De meeste stedelijke agglomeraties/metropolen /megalopolissen zijn niet dichter bevolkt dan Nederland met uitzondering van India.
Bisschoppen zaten in metropolen.
Volgens Tilly is het leger cruciaal, vandaar het belang van innovatie, grote gebied, veel mensen en een goede fiscus (overheid).
Volgens Spufford zijn financiële centra belangrijk (maar die hangen weer af van andere zaken) met internationale bankiers. Lokale kapitaisten onbelangrijk.
– Macht van steden/metropolen was dat (!!internationale kapitaal!!) kooplieden en financiers altijd konden dreigen met verplaatsing van hun kapitaal, dat zo belangrijk was voor die vorst / overheid.
Holland lijkt (evenals in heden) in 17e eeuw erg rijk. Maar de vergelijkingen lopen mank, want (evenals in heden) wordt feitelijk een metropool vergeleken met hele landen. Nu is mijn vuistregel dat metropool gemiddeld 2x zo rijk is dan achterland. Dus feitelijk moet je cijfers van Frankrijk, Italië, Duitsland, Engeland, enz. en zeker van China, India en USA minstens verdubbelen voor hun metropolen. Dan komen de metropolen van die landen in de 17e eeuw al minstens zo hoog als Holland en van N. Italië veel hoger dan Holland. Bovendien zal in landen als Frankrijk en Engeland de ongelijkheid nog veel groter zijn geweest. In ieder geval hadden ze in de 17e eeuw enige tientallen superrijken, die grotere vermogens hadden dan Hollands rijksten, die veelal niet eens echt Hollands waren, maar vluchtelingen, zoals de oligarchen in het Uk van heden.
Van het heden hebben we wel enige cijfers over metropolen e.d. Holland blijkt dan een middenmotor te zijn geworden:
demographia (db-gdp-metro.pdf) gross domestic product estimates: metropolitan regions Rijkst GROSS DOMESTIC PRODUCT ESTIMATES: METROPOLITAN REGIONS
Eerst krijg je 25 Amerikaanse metropolen, die rijker zijn in GDP/Capita en gecorrigeerd voor koopkracht. Dan krijg je Parijs. Dan weer Amerikaanse metropolen met metropolen uit andere Westerse landen. Zelfs Brussel scoort hoger. En op plaats 71 volgt de Randstad (Adam/Rdam). Let wel op dat sommige metropolitan areas erg klein zijn (1 miljoen), zodat de helft er wel uitgegooid kan worden. Maar Japanse metropool Tokyo-Yokohama is weer veel te groot genomen, wat een nadeel is.
Maar de conclusie is toch wel dat NL in de middenmoot van de metropolitan aereas van de Westerse landen thuishoort.
26 France Paris 11.2 $42.7 1
(..)
41 Australia Perth 1.5 $39.8 5
42 United States Virginia Beach 1.6 $39.7 2
43 United States Salt Lake City 1.0 $39.2 2
44 Ireland Dublin 1.6 $38.9 1
44 United Kingdom London 13.9 $38.9 7
46 United States New Orleans 1.3 $38.8 2
46 Canada Calgary 1.1 $38.8 4
48 United States Buffalo 1.2 $38.7 2
49 United States Pittsburgh 2.4 $38.6 1
50 Germany Munich 6.1 $38.2 1
51 United States Oklahoma City 1.1 $38.0 2
52 United States Tampa-St. Petersburg 2.6 $37.8 1
53 Austria Vienna 2.2 $37.6 1
54 United States Miami 5.4 $37.2 1
55 United States Orlando 1.9 $36.9 2
56 Sweden Stockholm 2.2 $36.7 1
57 Italy Milan 7.4 $36.6 1
58 Germany Stuttgart 2.7 $36.4 1
59 United States San Antonio 1.9 $36.2 2
59 France Lyon 1.6 $36.2 1
59 Canada Ottawa-Gatineau 1.2 $36.2 4
62 Belgium Brussels 3.8 $35.0 1
62 Norway Oslo 1.7 $35.0 1
62 Australia Sydney 4.2 $35.0 1
65 Canada Toronto 4.7 $34.9 1
66 Finland Helsinki 1.8 $34.0 1
67 Germany Frankfurt 5.6 $33.6 1
68 Denmark Copenhagen 2.4 $33.5 1
69 Zurich Switzerland 2.5 $33.4 1
70 Rome Italy 3.7 $33.1 1
71 Netherlands Amsterdam-Rotterdam 7.5 $32.9 1
(..)
85 Japan Tokyo-Yokohama 34.2 $29.3 1
Nu weer verder met de geschiedenis. Blijkbaar is Rudy het eens met het voorgaande.
Omstreeks 1500 ontstaan na Noord-Italië, Cordoba en Zuid-Duitsland ook metropolen aan de Noordzee. Gemeld wordt dat het te maken heeft met de uitbreiding van de handel van de Noord-Italianen naar het Noorden. Zelf willen ze niet verder gaan dan de Noordzee. En dat hoeft ook niet, want De Nederlanden verzorgen dat voor hen. Dus in eerste instantie speelt positie in handelsstromen een rol. Daar komt bij dat Parijs zich ontwikkeld tot de grote mogendheid. Ook Zuid-Duitsland wordt belangrijk, omdat de Alpenpassen geschikt worden gemaakt voor het grotere transport. En over het land ontstaan dus grote handelsstromen naar het Noorden. Vooral Antwerpen komt dan in beeld voor aansluiting op de zee. Techniek speelt ook een rol, want de boten worden verbeterd. De zee gaat een grotere rol spelen. Holland speelt nauwelijks een rol en wordt tot in de 17e eeuw aangeduid als Vlaanderen.
De opkomst van Vlaanderen, Brabant en vervolgens Holland is ook niet zo vreemd, want is in de Duitse (en Italiaanse) traditie van stadstaten. Deze stadstaten zijn in eerste instantie zeer succesvol, omdat ze meer openstaan voor innovaties dan de door adellijke bovenklasse beperkte mogendheden. Bovendien zijn ze in staat door betere schepen om de mogendheden (Frankrijk, Spanje, Ottomanen) letterlijk te omzeilen en aan het rijke Azië te gaan leveren. China is door financiële speculatie met gedrukte bankbiljetten teruggegaan naar edelmetalen en dat is wat de Italianen met grote hoeveelheden als financiers van Spanje naar China exporteren. De Nederlanden (ja vanuit Duitsland gezien) en later vooral de Engelsen voegen daar de drugshandel aan toe (Ja van alle tijden).
De Nederlanden wisten vooral als rafelrand van Europa het avontuurlijke deel van het Europese grootkapitaal aan zich te binden, doordat ze hier geen last hadden van hebberige vorsten. Integendeel het grootkapitaal had de regenten hier volledig in hun zak (zoals nu in Hong Kong en Singapore). Van de 20 rijksten in NL (17e eeuw) en ook in België (16e eeuw) was 80% buitenlands. Maar goed een belangrijk item voor NL metropool.
Maar al snel nemen de grote mogendheden (Frankrijk, Engeland en Turkije) de innovaties over en macht weer in handen in de 17e eeuw. Overheid en macht zijn een steeds terugkerend aspect bij metropoolvorming. Een groter gecontroleerd achterland werpt zijn vruchten af. Parijs, Londen en Istanboel gaan richting 1 miljoen inwoners, terwijl de metropolen aan de Noordzee op zijn best stagneren.
Toch kun je aan deze voorstelling van zaken afdingen. NL en België zaten in 1700 aan bijna 5 miljoen inwoners. De meesten in de Zuidelijke Nederlanden. En je zou kunnen stellen dat dat was met 2 metropolen. De Randstad Holland had 700.000 inwoners (Amsterdam 200.000). Parijs (500.000 inwoners) had een achterland van 21 miljoen inwoners, Londen (600.000) van 8 miljoen. (China (Beijing 650.000) overigens 138 miljoen en India 165 miljoen; MO al vanaf jaar 0 30 miljoen (Istanbul 700.000); (W)Europa had zo’n (81) 100 miljoen inwoners). Maar in het verdeelde Duitsland 15 miljoen en je zou kunnen stellen dat dat het achterland was van NL en België. Niet helemaal uit de lucht gegrepen, want vanaf de 17e eeuw stikte het van de Duitsers in NL tot en met in de financiële top en de Koninklijke Familie. En dit zal zo blijven tot de eenwording van Duitsland. Dan droogt dat achterland op. Of liever gezegd worden de rollen omgedraaid en wordt NL de ZZP’er van Duitsland.
Maar je kunt het beeld van 1700 ook weer verder kantelen. Als je heel Holland als 1 metropool neemt moet je ook steden als Parijs, Londen, Beijing en Istanbul vergroten met omliggende stedelijke agglomeratie. Dan gaan ze allemaal over het miljoen heen. Ook N. Italie ( van 1500 tot 1700 veruit rijkste) kunnen we als 1 metropool beschouwen.
In de 18e eeuw stagneert de groei van de steden/metropolen, omdat de techniek/hygiëne niet meer kan verdragen. Pas de westerse industriële revolutie zal groei van de bevolking toestaan.
Nog even een uitstapje naar Japan. Fascinerend is dat toen wij in de 17e eeuw handel dreven met Japan, leefden daar al 17 miljoen mensen op een bewoonbare oppervlakte vgl met NL. Dat was hier ondenkbaar. Nu 120 miljoen, maar daar komen we nog op terug.
China stond in de 18e eeuw aan zijn top en op de top. Beijing ging als eerst stad ter wereld door de 1 miljoen inwoners, hetgeen toen nog een teken was van zeer grote welstand.
We zijn nu in een handomdraai aangekomen in 1800. Engeland, Rusland en Noord-Amerika komen in zicht.
We zien dat er een lijn in zit: cultuur en steden waaieren uit naar de periferie. Daarom komen we op het bekende model van de blauwe banaan, ontwikkeld in Frankrijk. Daarin ziet men een ontwikkeling vanuit Italie naar Engeland.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Blauwe_Banaan (..) De Blauwe Banaan is een ruimtelijk concept dat zijn oorsprong vond in 1989 en ontwikkeld is door onder andere Roger Brunet van het Franse instituut RECLUS. Het schetst een multinationale Europese megalopolis, die verschillende metropolen uit verschillende (West-)Europese staten omvat. Grofweg begint de Blauwe Banaan bij de agglomeraties van Milaan en Turijn, en eindigt het bij de agglomeraties in de West-Midlands van Groot-Brittannië, met daartussen de agglomeraties van onder andere de Randstad, de Vlaamse Ruit en het Ruhrgebied. (..)
Maar het is volgens mij genuanceerder:
Tot 500 draait het om Rome en van 500 tot 1000 M. Duitsland (Franken), rond 900 vikingen, rond 1400 N. Duitsland (Hanze) tot 1500 om N. Italië en tot 1700 Spanje, van 1400 tot 1600 Z. Duitsland en tot 1800 om Frankrijk, tot 1900 om Engeland en daarna om USA. (Van 500 tot 1500 MO en tot 1800 China en India rijker)
Economisch als estafette, want er waren natuurlijk wel contacten, maar ook met andere gebieden. Die golfbeweging geloof ik ook wel sterk in en dat heeft met macht te maken. Iedereen probeert een Europees rijk te stichten (eventueel met Midden-Oosten erbij). In navolging van Romeinen. Ik heb een paar artikelen die stellen dat Romeinse rijk niet opgehouden is. Via Karel de Grote en Byzantijnse rijk, Duitsland, Frankrijk, Engeland, VS doorgezet. (Achtergrond van blauwe banaan) Weer die estafette met tussendoor lage golven van decentralisatie. Maar iedere regio die een keer aan de top kwam viel nooit meer echt terug, maar bleef in het systeem. Het systeem netwerk werd wel steeds groter hierdoor. Bovendien bouwde het systeem voort op de vorige fases.
Oorspronkelijk was er 1 kerngebied in India, 3 kerngebieden in China, 2 in MO. Deze hebben zich (grote volksverhuizing en Hunnen) volgens de lijnen van de markt en door bevolkingsgroei uitgebreid richting Europa en daarna N. Amerika. De uitbreidingen gingen ook steeds gepaard met immigraties. N. Amerika is er bijgekomen wegens de vestiging van Europeanen.
Holland zal voorlopig nog in het systeem blijven zitten.
Nu wordt wel mijn lijn verstoord, maar let it be. Bovendien frot ik die er wel weer in.
Het eerste punt dat Rudy stelde: steden ontstaan op gunstige locaties. De meeste geografen geloven daar niet in. Ten eerste omdat er vele steden zijn die helemaal niet zo gunstig liggen (Japan, Moskou, Cairo, enz.) of het zou moeten zijn dat na stichting door een of andere bobo het aantal bewoners inmiddels zo groot is dat het zelfstandige groei ontstaat. Daarmee zou bevolkingsdichtheid een belangrijke factor worden. Zeker na 1950, als goedkoop vele mensen (vooral kinderen) in leven gehouden kunnen worden ook in 3e wereld metropolen. Na 1950 komen Calcutta, Shanghai, Mumbai, Seoul, Mexico, Cairo en Manilla bij de grootste steden. Na 1950 zegt de grootte van de stad niet zo veel meer over de welvaart van een stad. Ten tweede is er twijfel over gunstige locaties, omdat er vele gunstige locaties zijn aan te wijzen, die het niet zijn geworden. Macht (en geld) lijkt daarbij een grote verstorende rol te spelen. En zo komen de handelslijnen weer in beeld. Brugge was een soort New York (Nieuw Amsterdam), handelspost voor de Italianen voor hun handel met West- en Noord-Europa. Bovendien profiteerde Brugge van de opkomst van Frankrijk (Bourgondië). Het werd zelfs de hoofdstad. Toen de handelslijnen door de sterke opkomst van de islamieten vertroebeld werden, kwam het net als New York later op eigen benen te staan. Maar de opkomst van Frankrijk zorgde er ook weer voor dat Brugge te gronde ging. Daarbij speelde dat een vloed Brugge slechter bereikbaar maakte en Antwerpen beter. En Antwerpen zou de grote metropool geworden zijn, als de Spanjaarden er geen stokje voor hadden gestoken. Opmerkelijk is ook dat vorsten juist een voorkeur hadden voor slechter liggende steden, zoals Brussel en Den Haag, maar ook Berlijn, Londen en Parijs. Het waren niet de steden van de grote transportlijnen en natuurlijke hulpbronnen, maar wel van de elite, macht en geld. Maakbaarheid of geopolitiek speelt dus toch wel een grote rol. Ook in het heden (denk maar weer aan Brussel en Washington). Dat is dus een van de kernpunten bij metropolenbeleid. Lees verder →
Het ontstaan van steden
Het is niet helemaal mijn vakgebied, dus even door de oogharen. Maar kijk ik met een economen-blik naar steden en hoe die zijn (kunnen zijn) ontstaan dan zou ik al volgt redeneren. Daar waar de natuurlijke hulpbronnen optimale condities bieden om te kunnen overleven zullen bevolkingsconcentraties ontstaan. Natuurlijke hulpbronnen zijn dan onder andere de bodemgesteldheid, de beschikbaarheid van drinkwater, het klimaat en zo verder. Historisch gezien zijn de steden daar ontstaan waar deze condities optimaal waren. In de boeken van Jared Diamond komen dit soort stellingen regelmatig terug.
Je kunt er ook de econoom Malthus bijhalen. Elk gebied zal een populatie ‘afdwingen’ tot dat punt waarbij de omgeving en de hulpbronnen (voedselpotentie) het net niet meer uithoudt. Een beetje ‘elk aanbod schept zijn eigen vraag’. Heb je dus een mooie locatie dan volgt de populatie vanzelf wel. Ook in computersimulaties van de Malthus-hypothese (en biologen doen ook dergelijke dingen met de cycli van dieren met jagers en prooien) zie je dergelijke patronen mooi terug.
Vervolgens ontstaat er dus een stad en dus ook handel. Handel betekent uitruil en dus ook transport. Het is dan niet zo moeilijk voor te stellen dat de verbindingen tussen de steden zelf ook weer nieuwe tussenlocaties uitlokken (stoppen, rusten, opslag etc). Dus de stelling dat steden (in 2e ronde!) ontstaan aan grote handelsroutes: helemaal prima. Natuurlijk speelt er nog wel meer: de strategische ligging aan rivieren, mondingen, delta’s, toeval, oorlogen etc. Vervolgens kan ik me ook voorstellen dat er zogenaamde pad-afhankelijkheden ontstaan. Als er eenmaal een concentratie aan bewoners op een locatie is dan lokt dan op zichzelf weer nieuwe bewoners en ontwikkelingen uit. Dat is precies het netwerkeffect van een stad. Vergelijk het met het qwerty-toetsenbord: achteraf had het misschien allemaal handiger gekund maar nu het er eenmaal zo is is er nauwelijks meer een weg terug. Lees verder →
Beste Rudy, hartelijk dank voor je lovende woorden en uitstekende samenvatting. (Mag wel wat kritischer) Ik zal eerst bij jouw einde aansluiten. Helaas voor jou als oud-Udenaar denk ik dat als NL als metropool was gezien en gepland er nauwelijks verbindingen naar Uden zouden zijn en er minder mensen in Uden zouden wonen. In een metropool gaan de mensen aan de verbindingen wonen. Alleen in een land moeten er verbindingen komen van steden naar andere steden. Dat zou al een aanwinst voor NL als metropool zijn.
Maar laat ik de draad van mijn eigen ontwikkeling weer oppakken. Ondanks dat we in het boek de geschiedenis aan de hand van thema’s door elkaar husselen met de achterliggende gedachte dat er in principe weinig veranderd, was het toch handzamer voor onszelf om van het begin af aan te beginnen. (Ik geef toe een zwaktebod). Zeg maar in het jaar 0.
Nog even een toevoeging tot het jaar 0. Stedenvorming begon – 3.000 (voor Christus dus) bij de Indus, waar het – 1.500 uitwaaierde naar China en bij Mesopotanië en Egypte., waar het ook vanaf 1.500 uitwaaierde naar Europa. Dus niet overal waar gunstige plekken waren, ontstond iets groots.
We springen nu over naar het jaar 0. Nu wist ik al het een en ander van de geschiedenis tot 1500, omdat ik ben afgestudeerd op minderheidselites in het Midden-Oosten en dan heb je het vooral over de hoogtijdagen van de Midden-Oosten en Azië. Welnu tot 1500 draaide het vooral om Azië en Midden-Oosten met een uitloper naar Rome en Byzantium, later naar Noord-Italië en Spanje (de andere zijde van de Middellandse Zee dus.
Het was ook duidelijk dat je de rijkdom kon afmeten aan de grootte van de centrumsteden. Tot 1500 kon een stad in West-Europa niet groter worden dan 100.000 inwoners bij gebrek aan geld, techniek en kennis. In het Midden-Oosten en Azië tipten ze al van voor het jaar 0 aan de 500.000.
